oruc
21 Nisan 2021

Böbrek Hastaları Oruç Tutabilir mi?

Her yıl Ramazan ayında hastalarımızdan çok sık duyduğumuz bir soru bu; ‘’Böbrek hastasıyım, oruç tutabilir miyim?’’. Hastaları doğru yönlendirmek hekim olarak bizim en önemli görevimiz ancak ne yazık ki tıbbi olarak bu sorunun tek ve basit bir cevabı yoktur. Hastalıklar herkeste aynı şekilde seyretmez, kişisel – bölgesel – ırksal farklılıklar vardır. Bu yüzden mümkün olduğu kadar ‘’genelleme’’ yapmaktan kaçınılması gerekir ve özetle ‘’hastalık yoktur, hasta vardır’’ prensibi ile yaklaşmak gerekir. Bu soruya yanıt verebilmek için öncelikle hastanın hangi böbrek hastalığına sahip olduğunu bilmemiz gerekiyor. Böbrek hastalığı denildiğinde tek bir hastalığı anlamıyoruz, birçok böbrek hastalığı çeşidi vardır.

Böbrek hastalıklarını kısaca şu şekilde sınıflandırabiliriz;

1-      Akut böbrek yetmezliği (kısa süre içinde yeni gelişen böbrek fonksiyon bozukluğu)

2-      Kronik böbrek hastalığı (uzun sürede yavaş yavaş gelişen böbrek fonksiyon bozukluğu)

3-      Son dönem böbrek yetmezliği (diyaliz tedavisi alanlar)

4-      Böbrek nakli olmuş hastalar

5-      Hipertansiyonu olan hastalar

6-      Şeker hastalığına (diyabetes mellitus) bağlı böbrek hastalığı olan hastalar

7-      Tekrarlayan böbrek taşı ve/veya idrar yolu enfeksiyonu olan hastalar

Böbrek hastalığına sahip olan kişinin oruç tutup tutamayacağını söyleyebilmek için yukarıda özetlenen böbrek hastalığının sebebi ve tipinin yanında hastanın yaşı, genel durumu (düşkün, yatalak mı yoksa mobil bir hasta mı?), volüm durumu (vücudundaki su miktarı; su eksikliği veya fazlalığı var mı?), fiziksel kapasitesi, ek hastalığının olup olmaması, kullandığı ilaçların çeşidi, ilaçlarını günde kaç kez kullanmak zorunda olduğu ve Ramazan ayının hangi mevsime (sıcaklık ve sıvı kaybını öngörmek için) denk geldiği gibi bir çok faktörü de bilmemiz gerekiyor. Yani sadece laboratuvar sonuçlarına göre bir öneride bulunmak yanlıştır, bu kararı verirken hastayı görmek ve her yönüyle detaylıca değerlendirmek gerekir. Tüm bu bilgilerin ışığında oruç tutması sakıncalı olan ve olmayan hastaları şu şekilde sıralayabiliriz;

Oruç tutması sakıncalı olan böbrek hastaları şunlardır;

1-      İleri yaşlı, genel durumu bozuk, fizik kapasitesi düşkün olan kritik hastalar

2-      Vücudunda su eksikliği (dehidratasyon) olan veya bu duruma yatkın olan hastalar

3-      Akut böbrek yetmezliği olan hastalar

4-      Evre 3 kronik böbrek hastalığı (GFH <60 ml/dk olanlar) olup böbrek fonksiyonları hızlı bir şekilde kötüleşen hastalar

5-      İleri evre kronik böbrek hastaları (evre 4 ve sonrası yani GFH <30 ml/dk)

6-      Diyaliz tedavisi alan hastalar

7-      1 yıldan kısa süre önce böbrek nakli olmuş hastalar veya böbrek nakli olduktan sonra herhangi bir nedenle böbrek fonksiyonları bozulan hastalar (allograft disfonksiyonu)

8-      Kontrolsüz hipertansiyonu (tedaviye rağmen kan basıncı yüksek) olan hastalar

9-      Kontrolsüz diyabeti (tedaviye rağmen kan şekerleri yüksek) olan hastalar

10-  Tekrarlayan böbrek taşı ve/veya şiddetli idrar yolu enfeksiyonu olan hastalar

11-  Çok sayıda ilacı günün çeşitli saatlerinde kullanmak zorunda olan hastalar

12-  İnatçı bir şekilde serum elektrolit bozukluğu (hiponatremi, hipernatremi, hipopotasemi gibi) gelişen hastalar

Oruç tutmasında sakınca olmayan hastalar şunlardır;

1-      Genç yaş, genel durumu ve fizik kapasitesi iyi olan hastalar

2-      Dehidratasyon (su eksikliği) bulgusu veya yatkınlığı olmayan hastalar

3-      Böbrek fonksiyonları stabil seyreden erken evre (evre 1-2) kronik böbrek hastaları

4-      Böbrek vericisi (donör) olup takiplerinde böbrek fonksiyonları stabil – normal seyredenler

5-      1 yıldan daha uzun zaman önce böbrek nakli olmuş ve nakilli böbreğinde sorun olmayanlar

6-      Kan şekeri regüle olan, hipoglisemi atakları yaşamayan, ciddi ek hastalığı ve hedef organ hasarı gelişmemiş kontrol altındaki diyabetik hastalar

7-      Kan basıncı regüle olan, ciddi ek hastalığı ve hedef organ hasarı gelişmemiş kontrol altındaki hipertansiyon hastaları

8-      Çok sayıda ilaç kullanmayan, kullandığı ilaçların günün her saat diliminde alınması zaruri olmayan (iftar sahur arası alınabilen) hastalar

9-      Serum elektrolitleri stabil – normal seyreden hastalar

Hastada aşırı sıvı birikimi bulguları yoksa özellikle sıvı kaybının daha fazla olduğu sıcak havalarda idrar söktürücü kullanımı kısıtlanmalı, yeteri kadar sıvı iftar – sahur arasında alınmalı, iftarda ve sahurda aşırı tuzlu veya yağlı, ağır yemeklerden kaçınılmalı ve evde tansiyon ve şeker ölçümleri aksatılmamalıdır. Bunun yanında oruç tuttuklarında hastaların ara ara (örneğin haftada veya 2 haftada bir) böbrek fonksiyon testlerini yaptırmaları ve bir sorun olup olmadığını görmeleri önerilebilir.  

Doç. Dr. Ekrem KARA

RTEÜ Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Nefroloji Bilim Dalı

20-04-2021, Rize